تیز هوشی و دردسرهای آن

هوش یک مفهوم انتزاعی است و در واقع هیچ گونه پایه محسوس و عینی و فیزیکی ندارد. هوش یک برچسب کلی برای گروهی از فرایندهاست که از رفتارها و پاسخهای آشکار افراد استنباط می شود. و کسلر در ۱۹۵۸ هوش را به عنوان یک استعداد کلی شخص برای درک جهان خود و برآورده ساختن انتظارات آن تعریف کرد. بنابراین از نظر روانشناسان هوش شامل تواناییهای فرد برای تفکر منطقی، اقدام هدفمندانه و برخورد مؤثر با محیط است.
 

ویژگی‌های دانش آموزان تیزهوش

حیطه توانایی‌های ذهنی و شناختی: آنان را دارای دقت و تنوع در ادراک، سرعت کسب اطلاعات، وسعت اطلاعات، رشد فوق العاده در حل مسأله و برتری در حل مسائل کلامی و فضایی معرفی می کنند.
 
حیطه عاطفی و شخصیتی و اجتماعی: انتظارات نابه جای جامعه که موجب تخریب شخصیتی افراد تیزهوش می گردد. تعامل اجتماعی فرد تیزهوش تحت تأثیر انتظارات اجتماعی وی و ویژگی های خانواده شکل می گیرد. زندگی اجتماعی مطلوب برای فرد تیزهوش در گرو ارضای انتظارات متقابل (تیزهوش و جامعه) است. که عمده ترین این انتظارات اجتماعی، پذیرش اجتماعی، تعدیل انتظارات جامعه، حمایت اجتماعی و امنیت محیطی است.
 
علاوه بر آن مشکلات آموزشی از قبیل خستگی ناشی از عدم رقابت در دوره تحصیلی و یا اقناع نشدن از نظر علمی و محرومیت از داشتن هم شاگردانی هم سطح خود، برنامه ریزی آموزشی بدون انگیزه و هدف، توقع بیش از حد و غیرمنطقی والدین و آموزگاران در توانایی یادگیری وی نیز می تواند به بروز مشکلاتی مشابه در میان این افراد منجر گردد. به جای اسباب بازی های پیچیده، اسباب بازی های ساده ای تهیه کنید که با قوه تخیل کودکتان تکمیل شوند.
 

کودکان پرهوش و وظایف والدین

همه والدین در مرحله ای از رشد کودک خود تصور می کنند که کودکشان پرهوش است. بیشتر کودکان در زمان خاصی از لحاظ یک یا دو جنبه رشد جلوتر از سن خود می افتند ولی برتری در یکی دو زمینه به این معنی نیست که کودک استعداد درخشانی دارد. مشخصه یک کودک با هوش این است که تقریبا از نظر تمام جنبه های پیشرفت و کسب مهارت ها از سن خود جلوتر است و از هر لحاظ پیشرفته تر از کودکان دیگر است.برای کودک داستان بخوانید، بخصوص داستانهای خیالی، زیرا تصاویر خلاقه ای را که سنگ بنای قوه تخیل اوست مهیا می کنند.کودک با هوش در رویارویی با موقعیت ها و اطلاعاتی که غیر معمول است و در ظاهر تناسبی با یکدیگر ندارند احساس راحتی می کند و به آسانی سازگاری می یابد. او از هر گونه تمرین مغزی و چیستانی لذت می برد، به سرعت یاد می گیرد و آموخته ها را به طور وسیعی به کار می گیرد برخی والدین، کودک خود را درک نمی کنند و برخی از کودکان والدین را، و به این ترتیب کودک پرهوش درونگرا می شود.
 
از آنجا که استعداد سرشار استثنایی مثل توانایی هنری، موسیقی، ریاضی، تجسم فضایی و... است که به کودک امکان میدهد مثلا در سطح بسیار بالا به یک فعالیت ذهنی بپردازد، مشکلاتی را در فراهم کردن محرک های کافی برای کودک با هوش افزایش می یابد. تحقیقات گسترده نشان داده است کودکان با هوش غیر از وضعیت درسی از بسیاری جهات دیگر نیز برترند لذا شما از بابت گذاشتن کودک باهوش در کلاس بالاتر بدلیل احتمال عدم سازگاری با محیط نگران نباشید.
 
پدر و مادر یک کودک پرهوش بودن انرژی بسیار زیادی را نیز می طلبد و لازم است همواره انرژی خود را تجدید کنند. انتظاری که از آنها می رود این است که شیوه جدیدی بیابند تا قادر به در نظر گرفتن تمام جنبه های رشد کودک اعم از جسمانی، احساسی، عقلی یا روحانی باشند. نکته مهم این است که کودک استثنایی شما یک بزرگسال کوچولو نیست. او عمدتا از طریق نمونه و تقلید می آموزد و به همین دلیل باید به چگونگی محیط زندگی او و وقایعی که برای او رخ می دهد دقت کنیم. شرکت کودک شما در فعالیت های روزانه و همکاری با شما مهارتهای زندگی را به او می آموزد.
 

چگونه مشوق استعداد سرشار در کودک خود باشیم

اوقات آزادی برای بازی کودک در نظر بگیرید و همیشه مزاحم او نشوید، بیشتر مشاهده و کمتر دخالت کنید. زمینه های فعالیتی را فراهم آورید که در آنها بتوان ترتیبی داد تا کودک بیشتر تشویق به دخالت و درگیر شدن گردد. به جای اسباب بازی های پیچیده، اسباب بازی های ساده ای تهیه کنید که با قوه تخیل کودکتان تکمیل شوند.
 
کودک خود را به بازی در بیرون از منزل تشویق کنید تا با دنیای طبیعت در تماس باشد و فرصتی برای بازی با شن، خاک، آب و هوا داشته باشد. نمونه هایی از کارهای واقعی به کودک خود ارائه کنید تا بتواند از آنها تقلید کند. اجازه دهید در گردگیری شستن ظرف ها و پخت و پز به شما کمک کند. این فعالیت ها جزئی از بازی های او می شوند و به او کمک می کند چیزهایی در مورد زندگی بیاموزد.
 
به کودکتان بیاموزید، افکار، کشفیات و سئوالهای خود را روی کاغذ یا نوارهای صوتی یا تصویری ضبط کند. برای کودک داستان بخوانید، بخصوص داستانهای خیالی، زیرا تصاویر خلاقه ای را که سنگ بنای قوه تخیل اوست مهیا می کنند. امکان فعالیت های هنری را فراهم آورید که به کودکتان مجال میدهند احساسات خود را به راحتی اظهار کند، مثل نقاشی با انگشت، قلم مو، یا اسفنج، با استفاده از رنگ های جذاب و درخشان، این کار نه تنها به کودکتان کمک می کند احساسات خود را بیان کند بلکه چیزهایی در مورد رنگها نیز به وی می آموزد. میزان وقتی را که کودک شما صرف تماشای تلویزیون، نوارهای ناهنجاری های رفتاری کودکان ویدئویی و فیلم می کند، محدود کنید.
 
منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396